Còn ống động mạch

Đại cương

• Còn ống động mạch (PDA) (Hình 1) là một dị tật tim bẩm sinh xảy ra ngay sau khi sinh ở một số trẻ.
• 1/5.000 – 1/2.000 trẻ sơ sinh sống.
• 5-10% các trường hợp TBS (trừ trẻ sanh non), Nữ:nam = 3:1.

Nguyên nhân

• Ống ĐM đóng sau sanh sẽ đóng về chức năng lúc 48 giờ tuổi, về giải phẫu lúc 3 tháng tuổi thành dây chằng ĐM bằng cách tăng nồng độ oxy máu và giảm nồng độ prostaglandin E2.

• Sau sanh ống ĐM còn tồn tại do:
  • Sanh non nhất là < 30 tuần tuổi thai
  • Mẹ bị nhiễm Rubella trong lúc mang thai
  • Sanh ngạt
  • Mẹ sống ở vùng cao nguyên

Triệu chứng lâm sàng

• PDA nhỏ: không triệu chứng
• PDA lớn
  • Hay bị nhiễm trùng hô hấp dưới, xẹp phổi
  • Chậm tăng cân, sụt cân
  • Suy tim: thở nhanh, khó thở/gắng sức, phù, tiểu ít, vã mồ hôi, bú ăn kém, quấy khóc
• Khám:
  • Mạch Corrigan (nẩy mạnh, chìm nhanh), mạch nhanh (suy tim)
  •  Hiệu áp lớn, HA tâm thu cao. Thở nhanh, co lõm ngực
  • Khám tim: tim to, thất trái tăng động, âm thổi liên tục, cường độ lớn, ở khoảng
    liên sườn II-III ngay dưới xương đòn trái, sờ có rung miêu tâm thu và tâm
    trương. T2 mạnh không tách đôi

Chẩn đoán

• Chẩn đoán xác định dựa vào siêu âm tim
• XQ tim phổi: diện tim bình thường hoặc lớn thất trái, nhĩ trái. Tuần hoàn phổi bình thường hoặc tăng chủ động. Động mạch phổi, quai ĐMC dãn.
• ECG: bình thường hoặc lớn thất trái, lớn hai thất.
• Siêu âm tim Doppler: đo đường kính ống động mạch, xác định chiều luồng thông, tình trạng tăng gánh thể tích thất trái, nhĩ trái, áp lực ĐMP, chức năng tim.

Điều trị

Nguyên tắc:

• Đóng ống động mạch.
• Phòng ngừa và điều trị biến chứng.

Nội khoa

• Trong giai đoạn sơ sinh (dưới 15 ngày tuổi) đóng ống động mạch bằng thuốc
  Ibuprofen.

Đóng PDA bằng dụng cụ:

• Điều kiện: PDA type A, B, C, D < 10 mmm (hình 2), chưa đảo shunt
• PDA < 4mm: đóng bằng coils (Hình 3)
• PDA 4-10 mm: đóng bằng Amplatzer

• Kiểm tra siêu âm tim sau đóng: 1 ngày, 1 tháng, 3 tháng, 12 tháng

Phẫu thuật

• Chỉ định: PDA chưa đảo shunt, không đóng bằng dụng cụ được
• Cột ống động mạch. (Hình 4)

Tái khám

• Giới hạn hoạt động đối với trẻ trong khi trẻ hồi phục
• Một tuần, 3 tháng , 6 tháng, 12 tháng sau mổ.

Tài liệu tham khảo

• https://ctsurgerypatients.org/pediatric-and-congenital-heart-disease/patent-ductus-arteriosus
• Constantine Mavroudis, Carl Backer, Richid F. Idriss. 2012. Pediatric Cardiac Surgery. Blackwell.
• Mark Davenport, James D. Geiger. 2020. Operative Pediatric Surgery. London: CRC Press.
• Mavroudis, Constantine, Backer, Carl Lewis (Eds.). 2015. Mavroudis, Constantine, Backer, Carl Lewis (Eds.). Springer.