Hở thành bụng ở trẻ em

Đại cương

• Hở thành bụng (hình 1): khiếm khuyết lớp cơ bên phải chân cuống rốn làm cho các tạng thoát ra ngoài, thường là ruột, thỉnh thoảng có gan, tinh hoàn hoặc buồng trứng.
• Hở thành bụng thường đi kèm ruột xoay bất toàn, teo ruột (10-15%), túi thừa Meckel. Hiếm gặp dị tật có liên quan đến di truyền.
• Lỗ khiếm khuyết thường nhỏ hơn 4cm.
• Hở thành bụng 1/10.000-1/6.000, trẻ thường sanh non, gặp trên những bà mẹ trẻ, nhỏ hơn 20 tuổi.

Chẩn đoán

Triệu chứng lâm sàng

• Dây rốn bình thường, lỗ khiếm khuyết thường bên phải cuống rốn,
• Cơ thành bụng bình thường, ổ bụng kém phát triển,
• Tạng thoát vị thường là ruột, đôi khi là dạ dày, hiếm gặp gan, tinh hoàn, buồng trứng.

Cận lâm sàng

• Huyết đồ.
• Đông máu toàn bộ.
• Đường huyết.
• Chức năng gan thận, ion đồ.
• X Quang phổi.

Điều trị

Nguyên tắc điều trị

• Bù đủ dịch (200 – 300ml dịch/kg/24giờ đầu).
• Tránh hạ thân nhiệt.
• Đặt thông dạ dày giải áp.
• Giữ ẩm khối thoát vị, bảo vệ tránh chấn thương các tạng trong khối thoát vị bằng túi chất dẻo vô trùng.  
• Chống nhiễm trùng bằng kháng sinh phổ rộng.
• Đảm bảo chức năng hô hấp, tim mạch, thận ổn định.
• Đánh giá các vấn đề đi kèm như sanh non, suy hô hấp.
• Phẫu thuật nên được thực hiện ngay khi tình trạng huyết động học ổn định.

Phương pháp phẫu thuật

Phục hồi thành bụng một thì: khi áp lực ổ bụng < 20mmHg.

• Kéo dãn thành bụng.
• Làm sạch phân su trong đại tràng.
• Giải áp dạ dày và ruột.
• Thám sát toàn bộ ổ bụng, kiểm tra kĩ các dị tật của ruột trước khi đưa vào ổ bụng, nếu có teo ruột mà đoạn ruột còn tốt có thể cắt nối ruột, nếu ruột viêm nhiễm, phù nề nhiều, có thể đưa vào ổ bụng và mổ thì 2 vài tuần sau đó.

Phục hồi thành bụng hai thì: tăng áp lực ổ bụng > 20mmHg gây cản trở hô hấp, cản trở hồi lưu các tĩnh mạch chi dưới, thận, ruột.

• Sử dụng kĩ thuật Silo với túi chất dẻo (hình 2).
• Tạng sẽ đưa dần vào ổ bụng trong 1 – 2 tuần (hình 3A).
• Phục hồi thành bụng (hình 3B).

Sau mổ

• Theo dõi áp lực tĩnh mạch trung ương, áp lực đường thở.
• Nuôi ăn tĩnh mạch hoàn toàn.
• Tiếp tục điều chỉnh các rối loạn trước mổ: nước, điện giải, thăng bằng kiềm toan, rối loạn đông máu.
• Giữ thông dạ dày hút liên tục cho đến khi phục hồi chức năng ruột. Nếu sau 3 tuần chức năng ruột chưa phục hồi, chụp X-quang cản quang kiểm tra.

Biến chứng – theo dõi

Biến chứng sớm

• Tăng áp lực ổ bụng: bụng căng chướng, nước tiểu giảm, toan máu kéo dài.
• Bung vết mổ.
• Hoại tử ruột, tắc ruột.
• Rò tiêu hóa.
• Suy thận, tổn thương gan.
• Suy hô hấp.
• Nhiễm trùng huyết, nhiễm trùng vết mổ.

Biến chứng muộn: do tăng áp lực ổ bụng khi đóng bụng thì 1 hoặc thì 2.

• Thoát vị thành bụng.
• Trào ngược dạ dày thực quản.
• Viêm thực quản.
• Tắc ruột do dính.
• Thoát vị bẹn.

Tái khám

• Tái khám 1 tuần, 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng, 1 năm.

Tiên lượng

• Sống còn vào khoảng 80-90% các trường hợp.

Tài liệu tham khảo

• https://www.chop.edu/conditions-diseases/gastroschisis
• Nwomeh B.C. (2012). “Abdominal wall defects”. Surgical care of major newborn malformations. pp 213 – 237.
• Islam S. (2019), Congenital Abdominal Wall Defects: Gastroschisis and Omphalocele, Holcomb and Ashcraft’s Pediatric Surgery , 7th ed, Elsevier, pp. 763-779.
• Phác đồ điều trị Bệnh viện Nhi Đồng 2.